\n\n
PİYASA DOLANDIRICILIĞI
\n\n
(MANİPÜLASYON)
\n\n
Av. Şahin Baran
\n\n
\n\n
MANİPÜLASYON NEDİR?
\n\n
Manipülasyonu; arz ve talebin serbest\nbir şekilde fiyat oluşturmasını engellemek, yatırımcıları aldatarak bir menkul\nkıymet ile işlem yapmaya yönlendirmek ve menkul kıymetin fiyatının gerçeği\nyansıtmasını engellemek olarak tanımlayabiliriz. Manipülasyon piyasanın şeffaf\nve açık ortamını engellemekte, bu nedenle de yatırımcıların güvenlerini olumsuz\nyönde etkilemektedir.
\n\n
Diğer\nbir tanıma göre ise manipülasyon, sermaye piyasalarında alım satıma konu\nfinansal varlıkların fiyat oluşumuna gerçek ve kabul edilebilir bir nedene dayanmaksızın\netkide bulunulması, manipülatörün kendi amaç ve istekleri doğrultusunda menfaat\nsağlamak ve diğer yatırımcıların yanlış yönlendirilmesi amaçlarını içeren\ndavranış ve işlemler bütünüdür. [1]
\n\n
Sermaye Piyasası; güven ve fırsat\neşitliğine dayalı bir piyasadır. Sermaye Piyasasında güven eksikliğini yaratan\nunsurlardan birincisi manipülasyondur. Manipülasyon; 6362 sayılı Sermaye\nPiyasası Kanun’un 107. maddesinde “piyasa dolandırıcılığı” olarak adlandırılmış\nbir suç türüdür.
\n\n
6362 sayılı Sermaye\nPiyasası Kanunu; “MADDE 107 – (1) Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına,\nfiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı\nizlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal\nedenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler iki yıldan\nbeş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile\ncezalandırılırlar. Ancak, bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının\nmiktarı, suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamaz.
\n\n
(2) Sermaye piyasası\naraçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek\namacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber\nveren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayanlar iki yıldan beş yıla\nkadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.
\n\n
(3) Birinci fıkrada\ntanımlanan suçu işleyen kişi pişmanlık göstererek, beş yüz bin Türk Lirasından\naz olmamak üzere, elde ettiği veya elde edilmesine sebep olduğu menfaatin iki katı\nmiktarı kadar parayı, Hazineye;
\n\n
a) Henüz soruşturma\nbaşlamadan önce ödediği takdirde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
\n\n
b) Soruşturma evresinde\nödediği takdirde, verilecek ceza yarısı oranında indirilir.
\n\n
c) Kovuşturma evresinde\nhüküm verilinceye kadar ödediği takdirde, verilecek\nceza üçte biri oranında indirilir” denilmektedir.
\n\n
Sermaye Piyasası Kurulu ‘Hisse Senedi\nPiyasasında Manipülasyon’ başlıklı yayınına göre iki farklı şekilde\nmanipülasyon tanımı yapılmaktadır. Bu tanımlar;
\n\n
1-“İnsanları aldatarak bir menkul\nkıymeti almaya veya satmaya sevk etmeye veya menkul kıymetin fiyatını yapay bir\nseviyede tutmaya yönelik davranışlar,”
\n\n
2-“Menkul kıymet piyasasında arz ve\ntalebin serbest bir şekilde karşı karşıya gelerek fiyatları belirlemesine\nyönelik sürecin kasıtlı olarak engellenmesine yönelik davranışlar” olarak\ntanımlanmaktadır. Derinliği fazla olmayan borsalarda yapılan manipülasyon çok\ndaha etkili olmaktadır. Fiyatlar kolayca etkilenebilmekte, en küçük bir\nmüdahalede bile anında etkiler görünebilmektedir.Ancak manipülasyonunkanıtlanması\noldukça zordur.
\n\n
Manipülasyon borsada kötü niyetle hareket etmektir. Olmayan\nbir şeyi varmış gibi göstererek yanlış haberler ve söylentilerle gerçek olmayan\nişlemlerle menfaat elde etmeye çalışmaktır. Derinliği olmayan piyasalarda küçük\nmiktarlı işlemlerde dahi piyasadaki fiyatlar kolayca etkilenmekle birlikte, en\nküçük olaylarda bile anında reaksiyon gösterebilmektedir.
\n\n
Menkul kıymet piyasalarında işlem\ngören hisse senetlerine ilişkin, bilinçli olarak yanlış yönlendirici bir\nizlenim uyandırma ve yanıltıcı bir piyasa yaratmak amacıyla yapılan işlemler\nmanipülasyon niteliğini taşımaktadır. Buna göre, yapay yollarla menkul kıymet\npiyasa fiyatlarının yükseltilmesi, düşürülmesi veya belli bir seviyede\ntutulmasına yönelik tüm faaliyetler manipülasyon tanımı içerisinde yer\nalmaktadır.
\n\n
Piyasadaki manipülatif hareketler\nkarar aşamasındaki yatırımcıları etkiler, bu yapay harekete seansı izleyen\nyatırımcıların büyük bir bölümü gecikerek katılırlar ve zarar ederler.\nYatırımcıları yanıltma, aldatma veya dolandırma şeklinde ifade edilebilecek\nfiilleri içeren bu tür faaliyetler sonucunda yatırımcılar haksız kayıplara\nuğramaktadırlar. Rekabet düzen ve yapısını, eşitlik ilkesini bozucu niteliğe\nsahiptir.
\n\n
Bir menkul kıymette gerçekleşen fiyat\nhareketini olağan dışı ve bu anlamda yapay olarak niteleyebilmek için sadece\nmeydana gelen fiyat hareketine bakarak değerlendirme yapmak yanılgıya yol\naçabilir. İsabetli ve doğru bir değerlendirme yapabilmek için uzun bir dönemde\noluşan fiyat ve miktar değişimlerinin araştırılması ve bulunan verilen endeks\nverileri ile karşılaştırılması ve ancak bu tespitlerden sonra olağanlık ve\nolağan dışılık nitelemelerine ulaşılması gerekmektedir.
\n\n
Sermaye Piyasalarında bireysel ve\nkısa vadeli yatırım kararlarına ilişkin işlemler, çoğu zaman derinlemesine bir\naraştırma gerektirmediği için manipüle edilmeye elverişlidir. Bu nedenle henüz\nsermaye piyasasında geniş bir yatırım yüzeyiyle buluşmadan, kısa vadeli alım\nsatımlardan kazanç elde etmeye çalışan yatırımcının manipülasyon eylemleriyle\ngüveninin kırılması, piyasadaki yatırım ve yatırımcı çeşitliliğini\nengellemekte, istikrarlı bir piyasanın büyüme ve gelişme hızını olumsuz\netkilemektedir.
\n\n
MANİPÜLATÖR\nNEDİR?
\n\n
Yön veren, yönlendirici anlamı\ntaşıyan manipülatör kelimesi piyasaları manipüle edin kişiler için\nkullanılmaktadır. Piyasayı veya yatırımcıyı, yalan, yanlış ve yanıltıcı\nhaberleri bilgiler, yorumlar ile hileli yönlendiren kişilerdir. Manipülatörler\ngenellikle piyasada acemi ve küçük sermayeli yatırımcıları yalan bilgilerle\nyönlendirmektedirler.
\n\n
MANİPÜLASYON TÜRLERİ
\n\n
Manipülasyon (Piyasa dolandırıcılığı)\nsuçu çok farklı görünüm şekillerinde karşımıza çıkabilmektedir. Karşılaşılan\nbaşlıca piyasa dolandırıcılığı eylemlerine ise; Yıkama satış; Pay depolama;\nSeans kapanışını belirleme; Yoğunlaşma; Büyük emir bilgisine dayalı işlemler;\nörnek verilebilir. Bunun yanında piyasa dolandırıcılığı suçu 6362 sayılı\nKanun’da işlem bazlı ve bilgi bazlı piyasa dolandırıcılığı olarak ikili tür\nolarak kabul edilmektedir
\n\n
3-a-İşlem\nBazlı Piyasa Dolandırıcılığı
\n\n
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 107/1\nmaddesinde yer alan suçun maddi unsuru olarak “sermaye piyasası araçlarının\nalım ve satımını yapmak, emir vermek, emir iptal etmek, emir değiştirmek veya\nhesap hareketlerini gerçekleştirmek” gösterilmektedir. Yatırım araçlarının\nfiyatlarının arz ve talep neticesinde doğal bir şekilde oluşmasını engelleyen\nher türlü harekete işlem bazlı piyasa dolandırıcılığı olarak bakılmaktadır.
\n\n
Fiyatların doğal bir şekilde\noluşmasını engelleyen, alım – satım emirlerinin verilmesi, iptali,\ndeğiştirilmesi işlem bazlı manipülasyondur. Hesap hareketlerinin yanlış veya\nyanıltıcı bir şekilde değerlendirilmesi yatırımcıları yanlış işlemler yapmaya\nyönlendirecektir ve bu nedenle hem yatırımcı parasını kaybedecektir hem de\npiyasaya duyduğu güven kaybolacaktır.
\n\n
İşlem bazlı manipülasyon için\nkullanılan klasik yöntemler; kendi\nkendine işlemler olarak bilinen washsales veya tarafların işlem öncesinde\nanlaşarak aynı fiyat ve miktardan eş zamanlı olarak girdikleri emirlerin\nkarşılaşması sonucunda gerçekleşen işlemlerdir. Bu yöntemler ilk bakıldığında\nbir suç olarak değerlendirilmese bile kanun hükmünde yer alan maddeler\niçerisinde yer aldığı için bir suçtur.
\n\n
İşlem bazlı piyasa dolandırıcılığı\nsuçunun söz konusu olabilmesi için sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına,\nfiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı\nizlenim uyandırmak amacıyla;Alım- satım yapılması,Emir verilmesi,Emrin iptal\nedilmesi,Verilen emrin değiştirilmesi,Hesap hareketlerinin\ndeğiştirilmesieylemlerinden birinin veya birkaçının gerçekleştirilmesi\ngerekmekte olup suçun maddi unsurunu bu eylemler oluşturmaktadır. Kanun\nmetninde sayılan hareketlerden birinin dahi gerçekleşmesi suçun oluşması için\ngeçerli kabul edileceğinden işlem bazlı piyasa dolandırıcılığı seçimlik\nhareketli bir suç olarak nitelendirilebilir.
\n\n
3-b-Bilgi Bazlı Piyasa\nDolandırıcılığı
\n\n
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 107/2\nmaddesinde yer alan bilgi bazlı piyasa dolandırıcılığı “sermaye piyasası\naraçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek\namacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi verilmesi, söylenti çıkarılması,\nhaber verilmesi, yorum yapılması veya rapor hazırlanması ya da bunların\nyayılması” olarak tanımlanmaktadır.
\n\n
Yatırım araçlarının fiyatları ve\ndeğerleri hakkında hazırlanan bilgilerin, söylentilerin, haberlerin ve\nraporların tamamen yalan olması dışında gerçeklik payı da bulunmaktadır. Ama bu\nbilgi ve haberlerin veriliş şekilleri, yorumların yapılış şekilleri başkasını\nhataya yöneltecek nitelik taşıyor ise kesinlikle suçtur.
\n\n
Aynı zamanda bu yalan, yanlış ve\nyanıltıcı her türlü etkenin, yatırım aracının fiyatı, değeri ve yatırımcı\nkararı üzerinden etkili olmaması suç olarak sayılmamasına etken değildir.\nTehlikenin oluşumuna etken oldukları için kesinlikle suç olarak görülmektedir.
\n\n
Manipülatif işlemler sonucu oluşan\nyapay fiyat hareketleri, ikincil piyasaların, birincil piyasalara likidite ve\nfon sağlama fonksiyonunu zayıflatmakta; piyasadaki şirketlerin piyasaya karşı\nduyarlılıklarını yok ederek yeni yatırımcıların piyasaya gelmelerini olumsuz\nyönde etkilemektedir.
\n\n
Manipülasyon gerçekleşip\ngerçekleşmediğinin tespiti kolay değildir. Zira sadece hisse senedi fiyat ve\nmiktar hareketlerini alıp endeks verileri ile tek başına karşılaştırmak, yeterli\ndeğildir. Analizleri yaparken söz konusu işlemlerin fiyat artırma amaç ve\nkastıyla yapıldığını ortaya koyabilmek için belirli bir düzen ve disiplin dâhilinde,\nsüreklilik arz eder şekilde icra edilmesi gerekmektedir. Burada belirtmemiz gerekir ki, bir\nmenkul kıymetin fiyatı, işlem hacmi veya her ikisinde aynı anda görülen ani\nartış ve azalışlar manipülasyon amacına yönelik karine teşkil eder.\nAncak böyle bir durumda söz konusu menkul kıymetin uzun süre önce halka arz\nedilmiş olması halinde bu menkul kıymetin daha önceki fiyat ve işlem hacmiyle\nmukayese edilerek sonuca ulaşmak gerekir.
\n\n
\n\n
6362\nSAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU KAPSAMINDA
\n\n
MANİPÜLASYON
\n\n
SPKn'nun 107/1 maddesi hükmündeki\nsuçun maddi unsuru "sermaye piyasası araçlarının alım ve satımını yapmak,\nemir vermek, emir iptal etmek, emir değiştirmek veya hesap hareketleri\ngerçekleştirmek" olarak yer almaktadır. Sermaye piyasası araçlarının\nfiyatlarının belirlenmesinde arz ve talebin ekonomi kuralları çerçevesinde\nsağlıklı biçimde oluşmasına engel olan herhangi bir alım ve/veya satım, emir\nverilmesi, verilen emirlerin iptali, değiştirilmesi veya hesap hareketleri\ngerçekleştirilmesi piyasa kuralları içerisinde ‘yanlış veya yanıltıcı izlenim\nuyandırıcı' olarak nitelendirilebilir.
\n\n
Söz konusu işlemlerin ‘elverişli'\nolması, yani sermaye piyasası araçlarının fiyatlarında, fiyat değişimlerinde,\narz ve taleplerinde yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırabilecek nitelikte\nbulunması gerekir. Alım ve satımın yapay veya hileli olması maddi unsurun\nvarlığını etkilemektedir. Kendinden kendine işlemler (washsales) veya\ntarafların işlemden önce anlaşarak aynı fiyat ve aynı miktardan, eş zamanlı\nolarak girdikleri emirlerin karşılaşması sonucunda gerçekleşen işlemler, piyasa\ndolandırıcılığı için kullanılan klasik yöntemler olmakla beraber, piyasayı\ndolandırmaya yönelik işlemler bu yöntemler ile sınırlı değildir. Gerçekleşen\nişlemler, sayılan iki tipteki gibi hileli olmadığı halde, madde hükmünde\nsayılan amaçlara yönelik olduğunda suçun maddi unsuru yine oluşacaktır. Suçun\nmaddi unsurunu tek başına yasal bir görüntüye sahip olan ve fakat belirli bir\namaç için koordineli olarak gerçekleştirildiklerinde piyasa dolandırıcılığına\nneden olan alım ve satımlar, verilen emirler, iptal edilen emirler,\ndeğiştirilen emirler veya gerçekleştirilen hesap hareketleri oluşturmaktadır.
\n\n
\n\n
5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNUve 6362\nSAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU
\n\n
ÇERÇEVESİNDE\nMANİPÜLASYON SUÇU
\n\n
Piyasalar üzerindeki olumsuz etkileri\nnedeniyle, piyasa dolandırıcılığı suçuna TCK’ndaki dolandırıcılık hükümleri\ndışında ayrı bir düzenleme yapılmıştır. 6362\nsayılı Kanun’un cezaya ilişkin hükümleri TCK’na göre özel norm niteliğindedir\nve öncelikli olarak uygulanması söz konusudur. 107. Maddenin ilk fıkrasında\nişlem bazlı piyasa dolandırıcılığı suçunu işleyenler hakkında iki yıldan beş\nyıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası\nuygulanacağı kararlaştırılmıştır. Bunun yanında 107. Maddenin ikinci fıkrasında\nise bilgi bazlı manipülasyon suçunu işleyenler hakkında iki yıldan beş yıla\nkadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası öngörülmüştür. Manipülatif\neylemlere karşı 6362 sayılı Kanun’da düzenlenen cezai hükümlerin yanı sıra,\nhaksız fiil hükümleri çerçevesinde zarar gören yatırımcıların zararının tazmini\nde mümkündür.
\n\n
İşleme ve bilgiye dayalı manipülasyon\nsuçları için öngörülen hürriyetibağlayıcı hapis ve adli para cezaları gibi\ncezai yaptırımların yanı sıra, bu ikisuç için ekonomik suçlarda ekonomik ceza\nilkesi ve AB muktesebatına uyumkapsamında 2003/6/EC Direktifi’nin de etkisi ile\nidari tedbirler de getirilmiştir.Nitekim çoğu Avrupa ülkesinde manipülasyon\niçin hem idari hem de cezaiyaptırımlar benimsenmiştir.[2]
\n\n
Yargıtay\n7. Ceza Dairesi 2014/3792 Esas , 2014/14129 Karar sayılı 07/03/2013 Tarihli Kararında “ \nHükme esas alınan 14.12.2012 havale tarihli bilirkişiler kurulu\nraporunda, 26.01.2007-15.02.2007 tarihleri arasındaki dönemde V…. hisse\nsenetleri üzerinde % 58.4 oranında fiyat artışının meydana geldiği, aynı dönemde\nİMKB 100 endeksinin ise % 4 oranında artış gösterdiği 16.02.2007 tarihinden\nitibaren ise hisse senedinin fiyatında % 89 oranında bir düşüş meydana geldiği,\nsuça konu dönemdeki fiyat değişiminin geçmiş dönemdeki fiyat değişimleri ile\nuyumlu olduğu, denetleme raporunda her sanığın ne kadar miktar işlem\ngerçekleştirdiği tespit edilmesine rağmen kendinden kendine karşılıklı\nişlemlerinin her bir sanık yönünden tespit edilmemiş olduğu, olay tarihinde\nEmir İptalinin mevzuat yönünden mümkün olmadığı, bu sebeple gerek kendinden kendine\nişlemler ve gerekse fiyat yükseltici işlemlerin planlı bir biçimde sanıklar\ntarafından gerçekleştirildiğini kabul edilemeyeceği,” gerekçesi ile hükmün\nBOZULMASINA, 03.07.2014 günü oybirliğiyle karar verildi.
\n\n
6362 sayılı Kanun’la gelen bir diğer\nyenilik de piyasa dolandırıcılığı suçuna öngörülen etkin pişmanlık kurumudur. Etkin pişmanlık, kişinin işlediği suçtan\ndolayı özgür iradesiyle sonradan pişman olması, suç teşkil eden fiilin meydana\ngetirdiği olumsuzlukları gidermesi ve ceza adaletine olumlu davranışlarıyla\nkatkı sunması halinde atıfet hükümlerinin uygulanmasını sağlayan bir ceza\nhukuku kurumudur. Kişinin etkin pişmanlık göstermesi halinde suçun niteliğine\ngöre ceza indirimi veya cezalandırılmaması sonucu ortaya çıkar.Kanun’un\ngerekçesinde belirtildiği üzere bu yolla suçtan elde edilen menfaatin tekrar\nekonomiye kazandırılması amaçlanmıştır. Buna göre, soruşturma başlamadan önce\nsuç tanımına giren fiillerde bulunanların elde ettikleri menfaatin iki katını\nHazine’ye ödemeleri halinde bu suçtan ötürü cezaya hükmolunmayacağı\nkararlaştırılmıştır. Aynı tutarın soruşturmaya başlandıktan sonra ödenmesi\nhalinde ise verilecek cezada yarı oranında indirime gidileceği belirtilmiştir.\nAynı şekilde kovuşturma evresinde hüküm verilinceye dek belirtilen tutarın ödenmesi\nhalinde ise cezada üçte bir oranında indirime gidilecektir.
\n\n
SPK’nun 107/1 hükmü, fiili bir "tehlike suçu" olarak düzenlemek\nsuretiyle sonucun gerçekleşmesini şart koşmamıştır. Tehlike suçlarında,\ndoğrudan doğruya bir zararın doğması gerekli olmayıp, suç konusu olarak\ntanımlanan tehlikeli davranışlar cezalandırılmaktadır. Piyasa dolandırıcılığı\nsuçunu da tehlike suçu olarak tanımlayan yasa koyucunun amacı, sermaye piyasası\naraçlarının fiyatlarının, fiyat değişimlerinin, arz ve taleplerinin yanlış veya\nyanıltıcı izlenim uyandıracak şekilde etkilenmesine yönelik işlem\ngerçekleştiren kişilerin cezalandırılmasıdır. Suç bir tehlike suçu olmakla\nberaber, failin gerçekleştirdiği işlemler sonucu bir menfaat sağlanması\ndurumunda, SPKn'nun 107 nci maddesinin birinci fıkrası gereğince "bu\nsuçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarı, suçun işlenmesi ile\nelde edilen menfaatten az olamaz”. Menfaatten kastedilen ise manipülatörün,\nmanipülatif işlem ve işlemler neticesinde elde ettiği haksız kazançtır.
\n\n
Bununla birlikte, SPK'nun 107 nci\nmaddesinin üçüncü fıkrası gereğince, "suçu işleyen kişi pişmanlık\ngöstererek, beş yüz bin Türk Lirasından az olmamak üzere, elde ettiği veya elde\nedilmesine sebep olduğu menfaatin iki katı miktarı kadar parayı, Hazineye; soruşturma\nbaşlamadan önce ödemesi durumunda hakkında ceza hükmolunmaması, soruşturma\nevresinde ödemesi durumunda verilecek cezanın yarı oranda indirilmesi ve\nkovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödemesi durumunda verilecek cezada\nüçte bir oranında indirime gidilmesi" hükme bağlanmıştır.
\n\n
Manipülasyon suçunun organize bir\nşekilde ve örgütlü bir suç olarak işlendiği görülmektedir. Türk Ceza Kanunun\n220. Maddesine göre; Kanunun suç saydığı fiilleri işlemek amacıyla örgüt\nkuranlar veya yönetenler, örgütün yapısı, sahip bulunduğu üye sayısı ile araç\nve gereç bakımından amaç suçları işlemeye elverişli olması hâlinde, iki yıldan\naltı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır, şeklinde düzenlenmiştir.\nManipülasyon suçunun Türk Ceza Kanunun 220. Maddesi kapsamındaki suçu\nkapsayacak şekilde işlenmesi halinde manipülatörler ayrıca cezalandırılacaktır.
\n\n
Piyasa dolandırıcılığı suçunun ortaya\nçıkması için, piyasanın işleyişinin bozulması veya yatırımcının zarara\nuğratılması gibi sonuçların doğması zorunlu değildir. Bir eylemin piyasa\ndolandırıcılığı olarak kabul edilmesi için yapay bir görünüm yaratmak amacıyla\nyatırımcıya, finansal raporlara veya alım satım emirlerine yönelmiş olması\nyeterlidir. Ayrıca belirtilmelidir ki piyasa bozucu eylem neticesinde menfaat\nelde edilebileceği gibi, herhangi başka bir etken nedeniyle zarar da ortaya\nçıkmış olabilir. Eylem neticesindeki kar/zarar durumu piyasa dolandırıcılığı\neyleminin doğuşu bakımından zorunlu değildir. Bu nedenlerle işlem bazlı piyasa\ndolandırıcılığı suçu soyut tehlike suçu niteliğindedir.
\n\n
Piyasa\ndolandırıcılığı suçunda, suçun manevi unsuru açısından TCK’nun kastı düzenleyen\n21. Maddesinden bahsetmekte fayda vardır. Bu maddede “Suçun oluşması kastın\nvarlığına bağlıdır”.Manipülasyon suçunun oluşması için failin ancak kasten\nhareket etmesi gerektiğini belirtmektedir. Bu nedenle taksirle işlenebilen bir\nsuç değildir.
\n\n
\n\n
ARACI\nKURUMLARIN MANİPÜLASYON KARŞISINDA
\n\n
DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR
\n\n
1.\nYapılan İşlemlere İlişkin Ses Kayıtlarının Düzenli Olarak Tutulması
\n\n
2.\nEmirlerin Müşteri Emir Formuna ve Seans Takip Formuna Düzenli Olarak\nKaydedilmesi
\n\n
3.\nPiyasayı Dolandırıcı Olduğundan Şüphelenilen İşlemlerin Sermaye Piyasası\nKuruluna Bildirilmesi
\n\n
Aracı\nkuruluşlar, piyasayı dolandırıcı nitelikte olduğundan şüphelendikleri\nişlemleri, gerekli incelemelerin yapılmasını teminen zaman kaybetmeksizin\nSermaye Piyasası Kuruluna bildirmelidirler.
\n\n
4.\nYorum ve Tavsiyelerde Bulunulmasına İlişkin Esaslara Uyulması
\n\n
5.\nBaşkaları Adına Açılmış Hesaplar Üzerinden İşlem Yapılmasının Engellenmesi
\n\n
6.\nVekaleten Yönetilen Hesaplar
\n\n
Piyasa\ndolandırıcıları, kendi adlarına açılan hesapların yanı sıra kendi adlarına\naçılmış hesaplar bulunmadan doğrudan başkaları adına olan hesapları vekâleten\nyönetmek suretiyle yapay piyasa oluşturmaya yönelik işlemler\ngerçekleştirebilmektedirler.
\n\n
7.\nMüşteriyi Tanıma Kuralı
\n\n
Kurulumuz\ndüzenlemeleri uyarınca aracı kurumların müşterilerini tanımaları gerekmektedir.\nBüyük miktarlı işlem gerçekleştiren müşterilerin tanınması özellikle önem\ntaşımaktadır. Bu itibarla, hesap açılan müşterilerin kimlik bilgilerinin yanı\nsıra müşterinin piyasalar konusundaki tecrübesinin, mali gücünün, yatırım\ntercihlerinin vs. aracı kurumlar tarafından bilinmesi gerekmektedir.
\n\n
8.\nMüşterinin Mali Durumu ile Orantısız Emirler Verilmesi
\n\n
9.\nMüşterinin Bilgi ve Tecrübesiyle Yapılamayacak İşlemler
\n\n
10.\nMenkul Kıymet ve/veya Nakit Virmanları
\n\n
Değişik\naracı kurumlar nezdindeki müşteri adına açılmış hesaplara veya başka kişilerin\nhesaplarına sürekli menkul kıymet ve/veya nakit virmanı yapılmasına ilişkin\ntalimatlar alınması da şüpheli işlemler olarak görülmeli ve gerekli tedbirler\nalınmalıdır.
\n\n
11.\nKasa ve Banka Hesapları Kullanılarak Yapılan Nakit Virmanları
\n\n
MANİPÜLASYONA\nKARŞI
\n\n
YATIRIMCILARIN\nDİKKAT ETMESİ GEREKENLER
\n\n
Borsada yatırım yapmaya karar veren\nkişilerin işlem yapmaya başlamadan önce iyi derecede bilgi ve deneyim sahibi\nolması konusunda özellikle durulmaktadır. Aynı zamanda yatırımcıların kendi\nişlem strateji ve tekniklerini kullanmaları gerektiği söylenmektedir.\nSpekülasyon ve manipülasyon gibi kayıp yaşamanıza neden olacak durumlardan uzak\ndurmak için kendi işlem stratejileriniz ile işlem yapmanız büyük bir önem\ntaşımaktadır.
\n\n
Borsada para kazanmak için gerekli\nolan önemli noktaları açıklarken özellikle yatırımcıların kendi bilgileri ve\ndeneyimleri çerçevesinde işlem yapmaları gerektiğini belirtmiştik. Aynı zamanda\ndiğer yatırımcılardan etkilenmeden kendi yatırım kararlarını almanız, piyasadan\nedindiğiniz bilgilerin doğruluğunu görmeden inanmamanız ve bunlara göre işlem\nyapmamanız gerektiğinden bahsetmiştik. İşte tüm bu uyarıların ana nedeni olarak\nmanipülasyon gösterilebilir.
\n\n
Öte yandan, yalan ve yanlış izlenim\nuyandıran işlemlerin büyüklüğü konusunda bir alt ve üst sınır söz konusu\ndeğildir. İlgili payın piyasasında kontrolü sağlayarak fiyat hakimiyeti kurmaya\nyönelik bir piyasa dolandırıcılığı için gerekli miktar çok büyük olabileceği\ngibi, payın kapanış fiyatının belirlenmesi için borsadaki asgari işlem miktarı\nolan bir adetlik alış işlemleri de piyasanın dolandırılmasına neden olabilecek\nniteliktedir.
\n\n
Yatırımcılar hisse senedi işlemleri\nyaparlarken hisse senedinde meydana gelen fiyat hareketlerinin, hisse senedini\nihraç eden şirketle veya piyasayla ilgili olarak mevzuat gereği kamuya\naçıklanmış olan yahut basında yer alan yeni bir bilgiden kaynaklanıp\nkaynaklanmadığına dikkat etmelidirler. Olağanüstü fiyat hareketlerinin olduğu\ndönemlerde eğer kamuya açıklanan bilgilerle izah edilemeyecek nitelikte fiyat\nve miktar hareketleri bulunmakta ise, yatırımcılar ihtiyatlı davranmalıdırlar.
\n\n
Halka arzlarda şirketle ilgili\nbilgilerin yer aldığı izah name ve sirkülerleri okuyarak, yatırım kararlarını\nbuna göre vermeleri yerinde olacaktır.
\n\n
Hisse senedinde meydana gelen suni\nartışın kimler tarafından gerçekleştirildiği yolunda bilgi edinen\nyatırımcıların, fiyat artışlarından kazanç sağlamak için söz konusu kişilerin\nişlem yaptığı hisse senedini satın aldıkları ancak çoğunlukla bu hisse\nsenetlerini zamanında satarak piyasadan çıkamadıkları için zarar ettikleri\ngörülmektedir. Yatırımcıların bu yöndeki işlemleri, aslında piyasa\ndolandırıcılarının amacına ulaşması için gerekli talebi ortaya çıkarmaktadır.\nBu nedenle yatırımcıların işlem stratejilerini söz konusu kişilerden bağımsız\nolarak kendileri oluşturmaları önem arz etmektedir. Yine uygulamada piyasa\ndolandırıcılarının satışta zorlukla karşılaşmaları halinde, hisseleri değişik\naracı kurumlarda değişik yatırımcıların hesaplarına virmanlayarak, çok sayıda\nhesaptan satış yapılmasını sağladıkları görülmektedir. Bu nedenle yatırımcıların\nkendi işlemleri dışında başka yatırımcılar için işlem yapmaması, bu tür\nişlemler için aracı olmaması gerekmektedir.
\n\n
Müşteri hesaplarından, müşteri\ndışında sadece müşteri tarafından noter marifetiyle düzenlenmiş vekâletname ile\nyetkilendirilmiş kişilerce işlem yapılabilir. Yatırımcıların hesaplarında işlem\ngerçekleştirmek üzere başkalarına vekalet vermeleri durumunda, hesaplarının\nileride piyasa dolandırıcılığı amacıyla kullanılmaması bakımından vekil tayin\nedecekleri kişiyi iyi tanımaları, yatırım kararlarına itibar etmeleri ve güven\nduymaları büyük önem taşımaktadır.
\n\n
Diğer yandan, yatırımcıların hisse\nsenetlerine yapılacak yatırımlar konusunda kendilerine yapılan telkinlerin ve\nyatırım tavsiyelerinin, belirli bir grup tarafından gerçekleştirilen piyasayı\ndolandırıcı işlemlere hizmet etme amacını taşıyabileceğini göz önünde\nbulundurarak, bu bilgileri piyasa koşulları ve kendi yatırım kararları\nçerçevesinde değerlendirmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde, yatırımcılar\nanılan yönlendirmeler üzerine gerçekleştirdikleri işlemlerle, piyasa\ndolandırıcılığı amacıyla hareket eden bir gruba hizmet edebilirler. Bu nedenle,\npiyasa koşullarını değerlendirerek yatırımlarını yönlendirme konusunda yeterli\nbilgi ve tecrübesi olmayan yatırımcıların, yatırım danışmanlığı ve portföy\nyöneticiliği konusunda yetki belgesi almış kuruluşlarla sözleşme yaparak,\nyatırım kararlarını profesyonel\nkişilerin yardımı ile almalarında fayda görülmektedir.
\n\n
KAYNAKÇA
\n\n
KİTAP,\nMAKALE VE TEZLER
\n\n
1-CHAMBERS, Nurgül, “Sermaye Piyasalarında Manipülasyon\nve İMKB’deki Örnekleri”, Muhasebe ve FinansmanDergisi, Sayı: 24, 62-72, (2004)
\n\n
2-CESR Yaptırım Raporu, aktaran: BAYSAL,\ns.142
\n\n
İNTERNET\nKAYNAKLARI
\n\n
Borsa İstanbul AŞ, Borsa İstanbul\nŞirketlerinin Kamuyu Aydınlatma Yükümlülükleri ve KAP Uygulamaları,
\n\n
Kamuyu Aydınlatma Platformu\n–<www.kap.gov.tr>, <http://www.kap.gov.tr/yay/ek/KapHakkinda.aspx>
\n\n
Borsa İstanbul AŞ, Cevaplarla Borsa ve\nSermaye Piyasası, <http://borsaistanbul.com/data/kilavuzlar/Cevaplarla_]