BOŞANMA DAVASINDA TARAFLARDAN BİRİNİN ÖLÜMÜ VE MİRAS
Evlilik birliğini sona erdiren ve kişinin iradesine bağlı bir işlem olan boşanma davası dışında ölümde evlilik birliğini sona erdiren durumlardan biridir. Ancak bu durum miras hukuku açısından oldukça büyük önem arz etmektedr.
Evlilik birliğine son vermek isteyen eşler, bu işlemi yetkili mahkemelerde gerçekleştirmetedirler. Hukuk sistemimiz de bunun dışında herhangi bir yol mevcut değildir. Taraflar bu nedenle Aile Mahkemelerinde dava açarak boşanma arzularını mahkemeye yöneltirler. Dava süreci neticesinde ilgili mahkeme boşanmaya karar verecek ve bu kararın kesinleşmesi ile birlikte taraflar hukuken boşanmış sayılacaklardır. Karar kesinleşmediği sürece taraflar boşanmamış sayılacaklar ve Aile Hukuku ve Miras Hukuku hükümleri buna göre şekillenecektir. Bu noktada taraflar açısından bir sorun ortaya çıkmaktadır.
Boşanma davası devam ederken davacının ölmesi durumunda Miras Hukuku hükümleri ve Aile Hukuku hükümleri nasıl şekillenecektir ?
Yeni Medeni Kanun Madde 181- Boşanan eşler, bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, kaybederler.
Boşanma davası devam ederken, ölen davacının mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve davalının kusurunun ispatlanması hâlinde de yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır. Normal şartlarda boşanan çiftler birbirlerine mirasçı olamazlar. Eğer boşanma öncesinde bir vasiyetname düzenlenmiş ve bir malvarlığı değeri bırakılmışsa dahi boşanma bu vasiyetnamenin ilgili kısmının iptali anlamına gelmektedir. Ancak eğer vasiyetname düzenleyen yahut ölüme bağlı tasarrufta bulunan taraf beyanında boşanmaya rağmen malvarlığını bıraktığını açık bir şekilde belirtmişse eğer boşanma bu halde tasarrufu yahut vasiyetnameyi etkilememektedir. Bunun dışında kalan hallerde boşanma taraflar Miras Hukuku kapsamında olan bütün haklarını iptal etmektedir.
Boşanma davalarında, taraflardan birinin ölümü halinde, evlilik birliği, ölümle sonuçlanacağından, artık mahkeme, boşanma ile ilgili hüküm tesis etmeyecektir. Ancak davacının mirasçıları, davaya devam ederek, davalı eşin boşanma davası açılmasında kusurlu olduğunu ispat etmek suretiyle, davalı eşin miras dışı kalmasını sağlayabilir. Aile mahkemesi, davalı eşin kusurlu olduğuna kanaat getirir ise, vereceği hükümde, davalı eşin miras dışı kalacağına değinemez. Mahkeme sadece, ” Ölüm nedeniyle evlilik birliği son bulduğundan, boşanma hususunda karar vermeye yer olmadığına ve davalı eşin boşanma davasının açılmasında kusurlu olduğunun tespitine” şeklinde hüküm tesis eder. Bu karar ile birlikte mirasçılar, sulh hukuk mahkemesine müracatla, davalı eşin mirasçı olamayacağını, boşanma davasında kusurlu olduğunun tespit edildiğini beyan ederek, davalı eşin mirasçı olmadığı veraset ilamını mahkemeden alabilirler. Bunun için, aile mahkemesi kararının kesinleşmesi de ayrıca gerekecektir.
Kanun mirasçılara davaya devam etme hakkı tanımıştır. Mirasçılar davaya devam etmeyi seçer ve hayatta kalan tarafın kusurunu ispatlayabilirlerse hayatta kalan taraf miras üzerinde herhangi bir hak iddia edemez. Ancak dava reddedilir yahut kusur ispatlanamaz ise hayatta kalan eşin mirasçılığı aynı şekilde devam etmektedir.
Ölenin ardından boşanma davasına devam etme hakkı belirttiğimiz üzere mirasçılardadır. Burada birden fazla miraçsının varlığı halinde dahi toplu hareket etme mecburiyeti bulunmamaktadır. Mirasçılardan birinin dahi talebi üzerine davayı takip etme yetkisi bulunmaktadır. Mirasçı aynı müteveffa hayattaymışçasına savunmalar yapıp davayı takip etme yetkisine haizdir. Burada delil bildirme, tanık dinletme vs. gibi yargılamaya ilişkin bütün haklar aynı şekilde mirasçıya tanınmıştır. Bu neticenin ortaya çıkabilmesinin tek şartı boşanma davasının mirasbırakanın vefatından önce açılmasıdır. Mirasbırakanın ölümünden sonra mirasçılar kusura dayanıp bir dava açamazlar. Ayrıca bu davada aslolan sağ eşin kusurunun ispatlanmasıdır. Sağ kalan eşin kusurunun ispatlanamaması halinde mirasçılık statüsünde bir değişme olmaz zira ortada hukuken bir boşanma hükmü bulunmamaktadır. Bu boşanma hükmünün mirasa etki etmesi için kesinleşmesi kanuni zorunluluktur.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Esas No. 2013/14091 Karar No. 2013/28040 Karar Tarihi. 28.11.2013 Boşanma davası devam ederken ölen eşin mirasçılarına, diğer eşin kusurunun tespiti bakımından davaya devam etme hakkı tanınmış, mirasçılık sıfatı bulunmayanlara bu hak verilmemiştir.
Yargıtay 2.Hukuk Dairesi Esas: 2002/13667 Karar: 2002/15100 Karar Tarihi: 27.12.2002 Davacı Mehmet Necati, boşanmaya ilişkin 19.12.2001 günlü karar kesinleşmeden 17.1.2002 de ölmüştür. Ölümle evlilik birliği sona ermiştir. Bu açıklama karşısında boşanma hükmü sonuç doğurmaz. Mahkemece evliliğin ölüm ile sona ermesi nedeniyle boşanma konusunda karar verilmesine yer olmadığına şeklinde karar verilmesi ve yine yalnızca boşanmaya neden olan olaylar değerlendirilip, davalının (kadının) evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına sebep olan olaylarda daha fazla kusurlu olup olmadığının tespiti ile yetinilmesi gerekir.
Boşanma veya evlilik birliğinin iptali davası açan davacının davanın devamı sırasında ölümü halinde mirasçıları veya mirasçılardan biri davayı devam ettirebilecek, davada sadece eşlerin kusur durumları belirlenecek, hakim boşanmaya karar vermeyecek, sadece eşlerin hangisinin tamamen veya daha fazla kusurlu olduğunu belirleyecektir.
