HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI
Hükmün Açıklamasının Geri Bırakılması Nedir?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması 5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununda 2006 yılında eklenmiş bir kavramdır. 5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 231. Maddesi daha önce hükmün açıklanması başlığı taşımakta iken 2006 yılında getirilen ertelenme düşüncesi ile hükmün açıklanması ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması olarak başlık değiştirilmiştir. Madde içeriği aynen şu şekilde ifade edilmiştir.
Hükmün Açıklanması ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
(1) Duruşma sonunda, 232 nci maddede belirtilen esaslara göre duruşma tutanağına geçirilen hüküm fıkrası okunarak gerekçesi ana çizgileriyle anlatılır.
(2) Hazır bulunan sanığa ayrıca başvurabileceği kanun yolları, mercii ve süresi bildirilir.
(3) Beraat eden sanığa, tazminat isteyebileceği bir hâl varsa bu da bildirilir.
(4) Hüküm fıkrası herkes tarafından ayakta dinlenir.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(5) Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, (DEĞİŞİK İBARE RGT: 08.02.2008 RG NO: 26781 KANUN NO: 5728/562) (KOD 1) iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(6) Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için;
a) Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
b) Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
c) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, gerekir.
(EKLENMİŞ CÜMLE RGT: 25.07.2010 RG NO: 27652 KANUN NO:6008/7)
Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(7) Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(8) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;
a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine, karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RGNO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(9) Altıncı fıkranın (c) bendinde belirtilen koşulu derhal yerine getiremediği takdirde; sanık hakkında mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim süresince aylık taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(10) Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(11) Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(12) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz edilebilir.
(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 19.12.2006 RG NO: 26381 KANUN NO: 5560/23)
(13) Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.
(DEĞİŞİK FIKRA RGT: 08.02.2008 RG NO: 26781 KANUN NO: 5728/562)
(14) Bu maddenin hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümleri, Anayasa’nın 174 üncü maddesinde koruma altına alınan inkılâp kanunlarında yer alan suçlarla ilgili olarak uygulanmaz.
CMK 231. Maddesinin 5 fıkrasında Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kavramı için tanımlama yapılmış ve şartları belirlenmiştir. Bu maddeye göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurulan hükmün sanık hakkında herhangi bir sonuç doğurmamasını ifade eder. Başka bir anlatımla sanık hakkında her ne kadar ceza verilmiş bile olsa sanık HAGB kararının tek başına sanık hakkında herhangi bir sonuç doğurmaz.
Hükmün Açıklamasının Geri Bırakılması İçin Gerekli Şartlar
CMK 231. Maddesinin 5 fıkrasına göre HAGB kararı verilebilmesi için sanık hakkında verilen cezanın 2 yıl veya daha altında olması gerekmektedir. Aynı maddenin 6. fıkrasında HAGB kararı verilmesi için gerekli şartlara ayrıntılı olarak değinilmiştir. Buna göre HAGB kararı verilebilmesi için;
· Sanığın daha öncesi kasıtlı bir suçtan mahkûm olmaması gerekmektedir.
· Hâkim tarafından sanığın yeniden suç işlemeyeceğine kanaat getirilmesi
· Suç sebebiyle mağdurun veya kamunun zararının giderilmiş olması
· Kanunu 2010 yılında eklenen bölüm gereğince sanığın HAGB kararı verilmesini kabul etmesi şartlarının bir arada olması gerekmektedir. Mağdura veya kamuya verilen zarar giderilmemiş ise mahkeme denetim hükmedip denetim süresi içerisinde bu zararın tazmin edilmesine karar vererek de HAGB kararı verebilecektir.
Hükmün Açıklamasının Geri Bırakılması Kararı Verilen Ceza Ertelenebilir mi?
Kanuna 2006 eklenen 7 fıkra dolayısıyla HAGB kararı verilen cezalar ertelenemez ve para cezasına çevrilemez. Bu fıkranın kanuna girmesinin sebebi ise suç işlemeyeceği düşünülen ve kasıtlı suçlardan ilk defa ceza alan kişinin duruşma kendi isteği ile HAGB kararının verilmesi halinde kabul etmesini beyan etmesi sebebiyle bir daha suç işlemeyeceği taahhüdünde bulunmasıdır. Ve ayrıca verilen hüküm açıklanmadığı için henüz ortada verilmiş kesin bir hüküm yoktur. Ortada mevcut olmayan bir hüküm infaz edilemeyecektir. 5 yıllık denetim süresi içerisinde sanık kasıtlı bir suç işlerse HAGB kararı ortadan kalkacak ve yerel mahkeme tarafından açıklanacaktır. Hüküm ancak bu durumda infaz edilme şansına kavuşur. Bu sebeple HAGB kararı verilen hüküm ertelenemez ve para cezasına çevrilemez.
HAGB Kararı Sonucunda Verilebilecek Denetimli Serbestlik Tedbirleri
HAGB sonucunda denetim kavramı kanunumuza 2006 senesinde değişiklikle dahil edilmiştir. Buna göre hakkında HAGB kararı verilen sanık hakkında 1 yıldan fazla olmamak kaydıyla mahkemenin takdirine göre aşağıdaki konularda denetim serbestlik tedbiri uygulanabilir.
· Meslek ve Sanat Sahibi olması amacıyla eğitim
· Bir Kamu kurumunda veya özel olarak yaptığı meslek veya sanatı icra eden başkasının gözetimde ücretli çalıştırılması
· Belirli yerlere gitmesinin yasaklanması
· Belirli bir yere devam etme zorunluluğu getirilmesi
· Hâkim tarafından hükmedilecek diğer konular
HAGB Kararı Sonucunda 5 yıl suç işlenmezse ne olur?
HAGB kararının kesinleşmesinden sonrasında 5 yıl boyunca kasıtlı bir suçtan dolayı ceza alınmadığı takdirde bu maddenin 10. Fıkrası gereğince açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak davanın düşmesine karar verilecektir.
HAGB Kararı Sonucunda 5 yıl içerisinde suç işlenirse ne olur?
HAGB kararının kesinleşmesinden sonra 5 yıl içerisinde kasıtlı bir suç işlenmesi veya mahkeme tarafından verilen denetim tedbirlerine uyulmaması durumunda kararı veren mahkeme hükmü açıklayacaktır. Kasıtlı bir suç işlenmesi durumunda hem yeni işlenen suç aynen infaz edilecek hem de ertelenen hüküm açıklanarak infaz edilecektir. Denetim tedbirlerine uyulmaması durumunda mahkeme sanığın durumunu değerlendirerek cezanın yarısına kadar indirim yaparak infaz edilmesi sağlayabilir. Mahkeme bu durumda koşulları oluşması halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar verebilir.
HAGB Kararına İtiraz
HAGB kararına karşı itiraz hakkı tanınmış fakat temyiz hakkı tanınmamıştır. Temyiz hakkı sanığın başka bir suç işlediğinde ve önceki kararın açıklandığında kullanılabilecek bir yoldur. HAGB kararlarına karşı kararı veren mahkemenin bir üst numaralı mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz sonucunda verilen kararlar kesindir. İtiraz için bu maddede herhangi bir usul ve süre belirtilmediğinden CMK 267 v.d maddeleri uyarınca karara itiraz edilecektir. Buna göre itirazın süresi CMK 268 uyarınca 7 gündür. Yazılı veya tutanağa geçirilmek şartı ile sözlü olarak itiraz mahkemeye yapılabilir.
HAGB Kararı Sabıka Kaydında Görünür mü?
HAGB kararları CMK 231 maddesinin 13 fıkrası gereğince adli sicil kaydında görünmeyecektir. Bu kararlar HAGB kararlarına ait bir sisteme kayıt olunur. Bu kayıtlar sadece soruşturma ve kovuşturma sebebiyle Cumhuriyet Savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından kullanılabilir. Kararın açıklanmasının ardından 5 yıllık süre içerisinde kasıtlı bir suç işlenirse karar açıklanır. Bu karar temyiz edilebilir. Temyiz sonucunda ceza kesinleşirse sabıka kaydında görünecektir.
HAGB Kararı Kesinleşmeden İşlenen 2 yıldan düşük süreli suçlar HAGB kararı verilmeden önce dava veya soruşturma aşamasında HAGB kararı verilebilecek başka bir suç işlendiği takdirde mahkeme önceki dava karara bağlanmadığında HAGB kararını yeniden verecektir. Başka bir deyişle HAGB kararı verilmeden HAGB kararı verilecek 4-5 suç bile işlense mahkemeler her karara ayrı ayrı HAGB uygulanabilecektir.