Karşılıksız Çek Keşide Etmek Suçunda Şikayet Hakkı, Şikayet Mercii, Şikayet Yeri ve Şikayet Süresi
2016 yılında yapılan yasal düzenleme ile 5941 sayılı Çek Kanunu’nun “Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” başlıklı 5. maddesinin 1. fıkrasına göre; “Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur”. İş bu hükümden anlaşılacağı üzere; karşılıksız çek düzenleme suçu şikayete bağlı olup, şikayet hakkı da sadece çek hamiline tanınmıştır.
1-Karşılıksız Çek Keşide Etmek Suçunda Şikayet Hakkı Tanınan Hamil?
Hamil, bankada “karşılıksız” işlemini yaptıran kişidir. Peki, hamilin “karşılıksız” işlemi yaptırdıktan sonra çek bedelini cirantadan tahsil etmesi durumunda cirantanın şikayet hakkı doğacak mıdır? Bu soruya olumlu yönde bir cevap verilemez. Karşılıksız çek suçu, çek bedelini tahsilat amacıyla bankaya giden ve bedeli alamayan hamile karşı işlenmiş bir suçtur, yani cirantanın bu suçtan mağduriyeti sözkonusu değildir. İkinci olarak; şikayet hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlıdır, yani mağdur hamilin bu hakkı bir başkasına devretmesi mümkün değildir.
5941 saylı Kanunda şikayet hakkının yalnızca hamile ait olduğunun belirtilmiştir. Hamilin çeki elinde bulundurup bankaya ibraz eden veya ettiren kişidir. Karşılıksız kalan çek bedelinin bir başkası tarafından veya üst sırada yer alan ciranta tarafından ödenmesi halinde; o kişiye, “yetkili hamil” veya “şikayet hakkı sahibi” sıfatı kazandırmayacaktır. Ancak karşılıksız çeki ödeyip çeki alan kişi, İcra Hukuku açısından icra takibi hakkını edinecektir.
2- Karşılıksız Çek Keşide Etmek Suçunda Şikayet Mercii (Görevli Mahkeme)
Şikayet mercii yani görevli olan mahkeme icra mahkemeleridir. Çek hamilinin fail veya cirantalar hakkında icra takibi başlatılıp başlatılmamasının, şikayet merciine herhangi bir etkisi yoktur; icra takibi ve adli soruşturma açılması için şikayet birbirinden bağımsız kurumlardır.
3- Karşılıksız Çek Keşide Etmek Suçunda Şikayet Yeri (Yetkili Mahkeme)
Çek Kanunu’nun 5. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesine göre; “Bu davalar, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikayetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür”. Şikayetçi hamile yer konusunda seçim hakkı tanınmış olup, hamil çeki tahsil etmek üzere ibraz ettiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer veya hesap sahibinin veya kendisinin ikametgahının bulunduğu yer icra mahkemesine başvurmalıdır.
4- Karşılıksız çek suçunda yetkili hamilin şikayet süresi ne kadardır?
Karşılıksız çek suçunda şikayet süresi, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer”. Kanun koyucu karşılıksız çek suçunun takibini şikayete bağlı tutmuştur. Şikayet hakkına sahip olan yetkili hamil bu süreye riayet etmediği takdirde şikayet hakkını kaybedecektir. Bu süre mahkeme tarafından re’sen dikkate alınacaktır.