BİTCOİN-KRİPTO PARA NEDİR? TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE Kİ YERİ VE KULLANIMINDAKİ AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLAR NELERDİR?
BİTCOİN NEDİR?
Bitcoin kripto para birimidir. Çalışma prensibi kriptografi (şifreleme) yöntemine dayanır.Bitcoin; elektronik para olup sanal ödeme yöntemidir. Diğer sanal ödeme yöntemlerinde olduğu gibi Bitcoinler de bir mal veya hizmet karşılığında elektronik ortamda ödeme yapmak için kullanılmaktadır. Dolayısıyla nakit paranın sanal biçimi olarak anlamak daha uygundur. Bitcoin diğer dijital kriptolu paraların arasında (örneğin Ethereumi LiteCoin, Amazon Coin gibi) en çok tercih edilendir.
Her bitcoin’in bir şifresi vardır. Eğer bu şifreyi kaybeder, unutur veya çaldırırsanız, paranızı yitirmiş olursunuz.
BİTCOİN YAPISI NASILDIR?
Satın alınan Bitcoinler dijital cüzdanda saklanır. Bir Bitcoin bir dijital imza zincirinden oluşmaktadır. Her Bitcoin sahibi bir açık anahtar bir de özel anahtara sahiptir. Bu anahtarlar bir dosyada saklanmaktadır. Eğer bu dosya bilgisayardan silinirse ya da kaybedilirse bununla bağlantılı Bitcoin’ler de kaybedilmiş olacaktır.
BİTCOİN NASIL ELDE EDİLİR?
Kullanıcılar Bitcoinler’i;
A-Bir mal veya hizmet karşılığında bir ödeme alarak,
B-Takas noktalarından kullandıkları para birimi karşılığına satın alarak,
C-Tanıdıkları bir kişi ile takasta bulunarak;
D-“Madencilik” yolu ile edinebilirler.
Bu paraların gönderilmesi ise bir telefon uygulaması veya bilgisayar aracılığıyla yapılmaktadır.
DİGİTAL CÜZDAN NEDİR?
Edinilen coinler dijital bir cüzdanda tutulmaktadır. Bu cüzdan kullanıcıya dijital para gönderip almaya, ödeme yapmaya ve coin biriktirmeye mümkün kılan sanal bir banka hesabı gibi düşünülebilir.
BİTCOİN DE ANONİMLİK NE ANLAMA GELİR?
Bitcoin'in Anonim olması, bitcoin kullanıcılarının işlem yaparken sadece digital cüzdan kimlik numaralarının yer alması sebebi ile kullanıcının ismi-soyismi gibi herhangi bir kişisel bilgi ihtiva etmemesi anlamına gelmektedir. Bu nedenle bitcoin ile yapılan işlemler üçüncü kişiler tarafından takip edilemez. Yani bu işlemlerin kişi veya devlet otoriteleri tarafından bilinmesi veya tespit edilmesi mümkün olmamaktadır. Bu da yasadışı işlerde tercih edilmesinin nedenidir. Özellikle bu yöntemle yapılan kara para aklama gibi yasa dışı işlemlerde kullanılması günümüz ceza hukukunu meşgul eden bir meseledir.
TÜRK HUKUKUNA GÖRE BİTCOİN ELEKTRONİK PARAMIDIR?
Türk Hukuku bakımından, 6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 3(ç) maddesindeki elektronik para tanımında da 2009/110 sayılı Direktif ile paralel şekilde elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilme, elektronik olarak saklanma ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilme kriterleri getirilmiştir. Görüldüğü üzere 6493 sayılı Kanun bakımından da Bitcoin elektronik para tanımlamasının tüm kriterlerini sağlamamaktadır. Çünkü 6493 sayılı Kanun uyarınca da elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilme kriteri düzenlenmiştir.
Oysaki Bitcoin’i kullanıcıların mining denilen işlemle bazı matematiksel problemleri çözmek sureti ile kendilerinin ihraç etmesi mümkündür. Nitekim Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu da 25.11.2013 tarihli açıklamasıyla, Bitcoin’in 6493 sayılı Kanun’un kapsamına girmediğini belirtmiştir.
BİTCOİN YASA DIŞIMIDIR?
2018 yılı Şubat ayı itibarı ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yasal mevzuatlarında “Bitcoin ve kripto para” kavramları ile ilgili düzenleme bulunmamaktadır. Türkiye’de bitcoin ve diğer kripto paralar yasa dışı değildir. Bu nedenle mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde bitcoin ve diğer dijital paraların hukuki durumunu değerlendirmek daha uygun olacaktır.
Öncelikle bitcoin kullanmak yasa dışımıdır? Bitcoin ile ödeme yapmanız veya ödeme almanız halinde suç işlemiş olur musunuz? Türk Ceza Kanun’unun 2. Maddesi bu anlamda en önemli kanuni dayanaktır. Maddeye göre; Kanunda suç olarak tanımlanmamış hiçbir eylemden dolayı kişilere ceza verilemeyeceği açıkça belirtilmiştir.“Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz.” hükmü mevcuttur. Bu nedenle bitcoinin kullanımı yasa dışı değildir.
Eğer bitcoin ile dolandırıcılık, hırsızlık, kara para aklama, vergi kaçakçılığı ve benzeri suçlar işlerseniz bu suçlardan dolayı cezalandırılırsınız.
KRİPTO PARANIN (BİTCOİN) KULLANIMININ AVANTAJLARI NELERDİR?
Bitcoin ile kolay bir ödeme sistemi getirilmeye çalışılmaktadır. Örneğin, Bitcoin telefonla yapılacak mobil ödemelerin de kolayca yapılmasını sağlamaktadır. İmza atmaya, herhangi bir kartı okutmaya, pin kodu girmeye gerek kalmadan ödeme yapılmasını sağlamaktadır. Bitcoin ile yapılacak ödemeleri kabul edebilmek için tek gerekli olan dijital cüzdan uygulamasındaki kodu telefonun ekranına getirmek ve ödeme yapmak isteyen kişinin bu kodu taramasına izin vermektir.
Bitcoin her zaman ve her yerde kullanılabilir. Herhangi bir yer ya da zaman, süre kısıtı bulunmamaktadır. Dünyanın bir noktasından başka bir noktasına Bitcoin transferi yapılabilir. Herhangi bir bankanın işleme dâhil olmasına, ücret tahsil edilmesine gerek yoktur. Bazı özel durumlarda ödenmesi gereken küçük meblağdaki ödemeler dışında Bitcoin ile ödeme yapmada ve ödeme kabul etmede herhangi bir ücret tahsil edilmemektedir. Örneğin işleminizin öncelikli olmasını ve hızla sistemden onay almasını istiyorsanız bunun için ücret ödemeniz gerekir.
Bitcoin ile yapılan transfer işlemlerinde işlemin geriye alınması mümkün değildir. Sadece ödemeyi alan kişi ancak fazla aldığı miktarı geriye ödeyebilir. Bu nedenle sadece güvenilen ve bilinen kişi ile Bitcoin transfer işlemlerinin yapılması önerilmektedir.
Piyasa sirkülasyonunu kontrol eden merkezi bir yönetimi yoktur.
Fiziksel bir varlığığa sahip değildir. Paranın kendisi çok küçük hacimlere sığdırılabilir ve çok hızlı bir şekilde başka bir noktaya aktarımı gerçekleştirilebilir.
Emtia alışverişlerinde kullanılabilir, genellikle bir havale ücreti (transfer) istenmez.
Bir ödeme aracı olarak alan ve satan açısından anonim kalma özgürlüğü sağlar. Kredi kartlarında olduğu gibi kart numaranız ile isim ve adres bilgileriniz ilişkili değildir. Dilerseniz büyük oranda anonim kalabilirsiniz.
Yapılan tüm transferler ve üretimler anından herkes tarafından izlenebilir. Kendini bilinçli ifşa etmeyen hiçbir kullanıcının yaptığı kripto para işlemleri takip edilemez ve sahip olduğu kripto para miktarı bilinemez.
Kripto para kullanıcısının sanal cüzdanının kimliği ifşa olsa bile yenisi herhangi bir kayıp olmadan kolaylıkla üretilebilir. Bu kripto paranın mahremiyetini sağlayan en güçlü özelliğidir.
Devletlerin kanunsal yaptırımlarına tabi değildir. (Vergi, kayıt ve beyan zorunluluğu)
Herhangi bir devlet otoritesi kripto paraya kullanıcın izni olmadan vergi kesintisi uygulayamaz.
Uluslararası bir ödeme aracıdır. Visa/Master ürünlerinin kullanım ve harç sınırlılıklarına tabi değildir.
Kripto para veritabanlarının çok fazla kopyası (kripto para verisinin geri döndürülemez şifreli hali) mevcut her kullanıcıda olduğu için devlet otoriteleri herhangi bir kullanıcının kripto para servetine el koyamaz, bu açıdan kripto para tamamen özgürdür.
KRİPTO PARANIN (BİTCOİN) KULLANIMININ RİSKLERİ VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR
Kripto para tüm avantajlarının yanında bir ödeme mekanizması olarak bazı sosyal ve ekonomik dez avantajlara da sahiptir. Kripto para dijital bir cüzdan da (kişinin şifreleme anahtarının depolandığı bir dosya) saklandığı için kaybedilmesi durumunda geri getirilmesi mümkün değildir.
Kripto( Bitcoin) paranın fiyatındaki hızlı değişkenlik sebebi ile kripto parayı ödeme aracı olarak kullanan kuruluşların ürün ve hizmetlerinin fiyatları sıkça güncellemeleri gereklidir.Bu durum özellikle ürün ve hizmetlerin müşteri tarafından geri iadesi söz konusu olduğunda, büyük mağduriyetlere neden olabilir.
Kripto para ile gerçekleştirilen dolandırılmalarda parayı geri kurtarmanın yolu yoktur.
Kripto parayı yöneten merkezi bir otorite bulunmadığından hiç kimse minimum değerini garanti edemez
BİTCOİN HACZEDİLEBİLİR Mİ?
Tespit edilmesi halinde haczinin hukuken mümkün olduğu kanaatindeyiz. Ancak anonim olması ve her hangi bir kaydının olmaması sebebiyle bitcoinin haczedilmesi fiilen imkansızdır.
BİTCOİN İLE ÇEK, SENET -BONO DÜZENLENEBİLİR Mİ?
Bitcoin'in Türk Hukuku'na göre para niteliği taşımamasından dolayı bedeli bitcoin olarak belirtilen çek yada bono düzenlenmesi mümkün değildir.
BİTCOİN İLE MAAŞ ÖDEMESİ VEYA NAFAKA ÖDEMESİ YAPILABİLİR Mİ?
İş K. m. 32 gereğince işçinin ücreti para ile ödenmelidir. Para dışında hiçbir şekilde ücret ödenmesine İş Kanunumuz izin vermemiştir. Ücretin mal şeklinde ödenmesi; ancak ek ücretler için söz konusu olabilir.
İşçilerin ücretleri kural olarak Türk Parası ile ödenir. İş akdinin tarafları ücreti yabancı para üzerinden kararlaştırmış iseler, işveren ücreti ödeme günündeki rayice göre Türk Parası ile ödeme yapabilir ( İş Kanunu m. 32 ).
Ücret kural olarak işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir.Maaş ancak para olarak ödenebileceğinden ve bitcoinin şu an da hukuk sistemimizde para olarak kabul edilmemiş olması nedeni ile maaş ödemesinin bitcoin ile yapılması mümkün değildir. Bu şekilde maaş ödemesi yapan işverenden usulüne uygun olarak maaş ödemesi yapılmamış olunması nedeni ile işçi tarafından tekrar maaş ödemesi talebi sözkonusu olabilirMaaş ödemeleri bankadan yapılmak zorundadır.
BİTCOİN MİRAS KALABİLİR Mİ? TEREKEYE DAHİL EDİLİR Mİ?
“Bir kişi vefat ettiğinde miras yoluyla intikali mümkün olan malvarlığı değerleri onun ölenin terekesine dahil edilerek mirasçılarına geçer. Kişinin taşınırları, arabası, teknesi; taşınmaz malları, banka hesaplarındaki paraları da mirasçılarına geçer.
Bitcoin'in yasal olarak para kabul edilmese dahi; maddi bir karşılığının bulunmasından dolayı terekeye dahil edilerek mirasçılarına hisseleri oranında geçmesinin mümkün olduğu kanaatindeyiz. Ancak maddi bir değeri olan bitcoinin terekeye dahil etmek için tespit edilmesi ve tespitten sonra mirasçılarına intikali esnasında izlenmesi gereken usulün ne şekilde olması gerektiği belirsizdir.
SAHTE PARADA OLDUĞU GİBİ BİTCOİNİN SAHTESİNİN ÜRETİLMESİ HALİNDE SAHTE PARA OLARAK DEĞERLENDİRMEK MÜMKÜNMÜDÜR?
Konu ile ilgili 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 197 ve 198. maddelerinin incelenmesi gerekmektedir. Kanunun 197. maddesinde, memlekette veya yabancı ülkelerde kanunen tedavülde bulunan paranın sahte olarak üretilmesi, ülkeye sokulması, nakledilmesi, muhafaza edilmesi ve tedavüle koyulması suç olarak tanımlanmıştır. Kanunun 198. maddesinde ise, paraya eşit sayılan değerler açıklanmış ve devlet tarafından ihraç edilen kıymetli evrakın ve milli ziynet altınlarının para hükmünde olacağı belirtilmiştir.
Bitcoinin herhangi bir ülkede tedavülde bulunan bir para birimi olmaması ve devlet tarafından üretilmemesi nedenleriyle, TCK m.197 ve 198'de konuya ilişkin yeni bir düzenlemeye yer verilmediği sürece, sahte para kapsamında değerlendirilemeyeceği kanaatindeyiz.
En önemlisi de, gerek 197 ve gerekse 198. maddede bahsedilen para ve paraya eşit sayılan değerlerin fiziki varlıkları, istenildiklerinde gözle görülebilir ve elle tutulabilir, yani zilyetliğe konu edilebilir özellikleri bulunmaktadır. Bitcoin veya diğer kripto paralara dair sahtecilik suçlarının bilişim suçları kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olacağı kanaatindeyiz.